ملاحظه‌ها راجع به «شکل‌های فعل» در رسالۀ «قدوسیه» میرسیدعلی همدانی

شکل‌های گوناگون فعل که در زبان ادبی تاجیکی (فارسی) استعمال می‌شوند، محصول یک دورۀ معیّن نیست؛ بلکه نتیجۀ دوره‌های گوناگون توسعه و ترقی زبان تاجیکی است که وابسته به خصوصیات نوع ادبی اثر و سبک فردی مؤلف، ممکن است دچار تغییر شود. این مقاله درپی آن است که شکل‌های زمانی فعل و رابطۀ آن با زبان ادبی کنونی تاجیک را در رسالۀ «قدوسیه» اثر میرسیدعلی همدانی بررسی کندد. در این رساله پنج شکل زمانی صیغۀ خبری مشاهده می‌شود. شکل غیرشخصی صیغۀ خبری (بُوَد) نیز در این رساله استفاده شده است. از دیگر شکل‌های فعلی استفاده‌شده در این رساله می‌توان به استعمال فعل گذشتۀ حکایتی با پیشوند «می» و شکل‌های نقلی فعل اشاره کرد. کاربرد شکل زمان گذشتۀ صفت فعلی با پسوند «گی» نیز فقط یک بار در کلمۀ «ماندگی» مشاهده می‌شود. در استعمال «فعل‌های ترکیبی» نیز در زبان رسالۀ «قدوسیه» بعضی تغییرات و دگرگونی‌ها دیده می‌شود. در این کتاب شکل‌هایی از فعل‌های ترکیبی نیز مشاهده می‌شوند که بسیاری از آن‌ها به زبان ادبی کنونی شباهت دارند. بررسی شکل‌های فعلی به‌کاررفته در این رساله مؤید این مطلب است که آموختن خصوصیت‌های زبانی آثار میرسیدعلی همدانی در کنار وجوه دیگر تألیفات او دارای اهمیت نظری و عملی ویژه‌ای است.